GEBELİKTE KARACİĞER

Hamilelik sırasında artan hormonlar vücutta bazı biyokimyasal ve fizyolojik değişikliklere sebep olur. Bu değişimlerden karaciğerde etkilenir. Gebelikte karaciğer hastalıklarının görülme sıklığı, yüzde 3 civarında.

Gebelik sırasında görülen karaciğer hastalıkları daha önceden olan bir hastalığın alevlenmesi olabileceği gibi direkt gebelikle ilişkili olarak da ortaya çıkabilir. Oldukça nadir bir hastalık olmasına rağmen hamilelik sırasında ortaya çıkan karaciğer hastalıkları hem bebeğin hem de annenin sağlığı üzerinde ciddi olumsuzluklar oluşturabilir. Bu nedenle karaciğer testlerinde bozukluk saptanan hamililere gebelikle ilişkili olan ve olmayan hastalıkların ayırımına yönelik araştırma yapılması gerekir.

Gebelikle ilişkili ortaya çıkan karaciğer hastalıkları yüksek tansiyon ile seyreden yada seyretmeyen olarak 2 gruba ayrılır. Hipertansiyonla seyreden grupta preeklampsi, eklampsi, HELLP sendromu ve karaciğerin akut yağlanması yer alır. Hipertansiyonsuz seyreden grupta ise hiperemezis gravidarum ve intrahepatik kolestaz hastalıkları yer alır. Gebelikte gelişen karaciğer hastalıkları anne ve bebeğin hayatını tehdit eder. Erken ve doğru teşhis ile birlikte tedavinin vakit kaybetmeden başlatılması gerekir. Bazı durumlarda acil doğumun sağlanması gerekebilir.

Yüksek Tansiyon İle Seyreden Karaciğer Hastalıkları

Preeklampsi son 3 ayındaki gebelerin %5-10’unda gözlenir. Tansiyon yükselmesine idrarda protein kaçağı ve ödem eşlik eder. Preeklempsi olan hamilelerin %20-30’unda karaciğer enzimleri de artar. Şiddetli olması durumunda anne ve bebeğin hayatına tehdit oluşturur ve acil doğum gerekir. Eklampsi de ise ilave olarak baş ağrısı, nöbet geçirme gibi nörolojik sorunlarda vardır. HELLP sendromu preeklempsi olan gebelerin %10-20’sinde gelişir. Her 1000 gebenin 2 ila 6’sında gözlenir. Trombosit ve alyuvarlarda yıkımda mevcuttur. HELLP sendromu olan gebelerin ortalama %1’inde karaciğerde şiddetli kanama gelişir. Literatürde HELLP sendromu nedeniyle 20 civarı karaciğer nakli yapılmış vaka bildirilmiş. Bu 3 durumda da karaciğer testlerinde bozulma mevcuttur ve birbirinden ayırt etmek zordur. Nedenleri arasında kılcal damar düzeyinde pıhtı oluşması en önemli nedendir. Ciddi durumlarda anne ve bebeğin hayatını kurtarmak için acil doğum gerekebilir. Doğumdan 2 hafta sonra kan tahlilleri normale döner.

Akut karaciğer yağlanması 10000 gebelikte 1 görülür. Bebekte genetik bir sorun sonucu gelişen enzim bozukluğuna bağlı oluşur. Organlarda küçük yağ damlacıkları birikir. Karaciğer testlerindeki bozulmaya böbrek fonksiyonlarında bozulmada eşlik eder. Tedavisinde acil doğum gereklidir. Doğumdan sonra genellikle karaciğer hasarı normale döner ama şiddetli vakalarda karaciğer yetmezliği gelişirse ve doğum sonrası düzelmezse karaciğer nakli gerekebilir. Amerika’da son 20 yılda bu nedenle yapılan karaciğer nakli sayısı 18, Avrupa’da ise 11’dir.

Tansiyon Yüksekliği Görülmeyen Karaciğer Hastalıkları

Hiperemezis gravidarum gebeliğin ilk 3 ayında gelişir ve görülme oranı tüm gebelerin binde 3 ila yüzde 2’sidir. Bu durumdaki gebelerde aşırı bulantı, kusma sıvı kaybıyla elektrolit bozukluklarına yol açar ve bu durumdaki gebelerin yarısında karaciğer testlerinde bozulma gözlenir. Ancak bulantı ve kusmaların zamanla geçmesiyle beraber karaciğerde kalıcı bir hasara yol açmaz.

Gebelikte görülen ve kaşıntı ile beraber bazen sarılığa da yol açan “intrahepatik kolestaz” gebeliğin ikinci yarısında gelişir ve genellikle doğumdan sonra kaybolur. Kan tahlillerinde karaciğer testlerinde, bilirubinlerde ve safra asid düzeyinde yükselme saptanır. Kaşıntı gebelikte genellikle hormonal değişikliklere bağlı olarak cildin kuruması neticesi sıkça görülür. Yani her kaşıntı karaciğerden kaynaklanmaz ancak karaciğerde kolestaz dediğimiz safranın akışında bir bozukluk geliştiyse artan safra tuzlarının ciltte birikimi kaşıntıya yol açar. Tedavi etmek içinde safrayı sulandırıcı ilaçlar başlanır. Bu hastalık gebelerin binde 1 ile yüzde 1’inde gelişir. Hastalığın gelişme nedenleri arasında genetik ve hormonal nedenler suçlanmaktadır. İlk gebeliğinde kolestaz gelişen annelerde diğer gebelikte de kolestaz gelişme riski yüksek olur. Anne de doğumdan sonra karaciğer testleri normale döner ancak bebekler açısından risk daha yüksektir. Erken doğum, düşük kilolu doğum, doğum sırasında solunum sıkıntısı ve hatta ölü doğum mevcut risklerdir.

Gebelikte safra kesesinin hareketlerinin yavaşlamasına ve kolesterol yükselmesine bağlı safra kesesinde taşları gelişme oranı artar.